Во последните години, светската геополитика се соочува со нови предизвици кои го менуваат традиционалниот баланс на моќ и партнери. Меѓу нив, односот помеѓу Соединетите Американски Држави (САД) и Европската Унија (ЕУ) е подложен на значителни промени, што доведува до прашањето: стануваат ли САД и ЕУ непријатели?
Историски контекст
Во текот на последните децении, САД и ЕУ биле блиски сојузници, врзани со заеднички интереси во економијата, безбедноста, и промоцијата на демократијата и човековите права. Овој сојуз се темелел на споделени вредности и историја на соработка, особено во контекст на НАТО и меѓународни институции како Обединетите нации (ОН) и Светската трговска организација (СТО).
Меѓутоа, последните години носат нови предизвици, кои ги променуваат традиционалните приоритети на двете страни на Атлантикот. Долготрајните кризи, економската нестабилност, новите геополитички предизвици, како и растечката конкуренција со Кина и Русија, создаваат нова динамика во односите помеѓу САД и ЕУ.
Клучни фактори кои го менуваат односот
-
Трговските конфликти и политика на протекционизам
Под претседателството на Доналд Трамп, САД започнаа политика на трговски протекционизам, која значително го наруши трговскиот однос со Европската Унија. Воведувањето на тарифи, особено на европски автомобили, и други економски мерки создадоа длабоки економски напнатости. Додека ЕУ се обидуваше да го зачува глобалниот слободен пазар, САД ја забрзаа националистичката агенда која ги отежна односите.
-
Природни ресурси и енергетска независност
Со глобалните промени во енергетската транзиција и САД кои го зголемуваат своето производство на нафта и гас, постои нова динамика која влијае на односите со ЕУ, која е зависна од рускиот гас. Одлуките на администрацијата на Бајден, како што е предлогот за Зелената понуда и тежиштето на обновливите извори на енергија, може да создадат политички поделби со Европа, која се соочува со потребата да ги издржи економските транзиции.
-
Брегзит и новите геополитички предизвици
Брегзитот ги ослаби внатрешните односи на ЕУ и го стави под прашање нејзиниот единство. Во исто време, САД изразија загриженост поради недоволното присуство на Европската унија на глобалната сцена. Американската стратегија, исто така, се насочува на зајакнување на сојузите со Индо-Пацифичкиот регион и потенцијално, намалување на влијанието на ЕУ во светските економски и безбедносни прашања.
-
Воени разлики и НАТО
Од аспект на безбедност, иако САД и ЕУ остануваат членки на НАТО, последните конфликти за трошоците за одбрана и делумно различните приоритети во глобалните воени акции ги зголемија разликите во нивната соработка. Европската политика за одбрана сè повеќе станува независна од американските интереси, што може да доведе до забрзано воено и политичко расцепување.
-
Промени во глобалната хиерархија: подем на Кина и Русија
Заедничките интереси на САД и ЕУ во справување со геополитичките претензии на Кина и Русија исто така се натежнуваат. САД го користат својот економски и воен капацитет за глобално да се спротивстават на Кина, додека ЕУ покажува поголема склоност за дипломатски и трговски пристап. Ова создава потенцијални линии на поделба помеѓу двете.
Иднината на односите
Иако напнатостите и различните интереси растат, не е веројатно дека САД и ЕУ ќе се претворат во непријатели. Двете страни остануваат стратешки поврзани и зависни една од друга за стабилноста на глобалниот ред, економијата и безбедноста. Сепак, можеме да очекуваме дека нивната соработка ќе биде помалку хомогена и повеќе конфронтирачка во иднина.
Во овој контекст, важно е да се напомене дека новата глобална етапа повикува на динамична адаптација во меѓународните односи. САД и ЕУ ќе треба да ги преиспитаат своите стратегии за да се прилагодат на новите реалности, при што можеби ќе бидат принудени да ги променат некои од традиционалните приоритети и да ги прифатат разликите во меѓусебната соработка.
САД и ЕУ можеби не стануваат непријатели, но нивниот однос дефинитивно ќе продолжи да се менува, со нови приоритети и предизвици кои ќе бараат нови начини на соработка. Само времето ќе покаже колку ќе успеат да ги надминат своите различности и да останат заеднички фактори на глобалната сцена.
